Dziś chciałbym bardziej szczegółowo zająć się najważniejszym zjawiskiem związanym z dynamiką traumy psychicznej. Mówimy o bólu psychicznym. Warto z góry zaznaczyć, że to, co zostało powiedziane, będzie miało zastosowanie zarówno w odniesieniu do zjawiska ostrej traumy, jak i zespołu stresu pourazowego. Ból psychiczny jest reakcją na utratę jakiejkolwiek wartości i naruszenie granic w polu ciało/środowisko. Ponadto, moim zdaniem, ból jest złożonym zjawiskiem afektywnym, mającym swoje podłoże w postaci stłumionych doświadczeń, których modalność jest w stosunku do bólu wtórna, w przeciwieństwie do ich siły. Innymi słowy, ból psychiczny może być skutkiem nie tylko zablokowanych doświadczeń smutku, rozpaczy, złości, złości, wściekłości, ale także zablokowanej miłości, czułości, radości itp. Aby jeszcze bardziej uprościć rozważaną definicję, zauważam, że ból psychiczny jest emocjonalnym skutkiem zatrzymania lub zniekształcenia procesu przeżywania. Naturalnie z drugiej strony ból jest nieuniknionym towarzyszem terapii mającej na celu wyzwolenie procesu przeżywania spod mocy chronicznych sposobów organizowania kontaktu, które go blokowały, zwłaszcza od objawów. W najogólniejszym sensie określiłbym ból psychiczny metaforycznie jako drzwi do narastania traumy psychicznej lub zespołu stresu pourazowego (w najogólniejszym sensie do narastania jakichkolwiek zaburzeń lub dysfunkcji psychicznych). Dlatego też w procesie terapii często staje się to dla klientów trudne emocjonalnie w momencie, gdy – jak się wydaje – główne zadanie – przywrócenie doświadczenia praw – zostało już wykonane. Do tego momentu objawy klienta chroniły go przed nieznośnym bólem psychicznym; po obaleniu ich władzy osoba staje twarzą w twarz z oceanem bólu. Naturalnym pragnieniem człowieka w tym przypadku jest chęć przywrócenia status quo, co często wywołuje negatywną reakcję terapeutyczną. K., 28-letnia młoda kobieta, zgłosiła się po pomoc terapeutyczną za silną rekomendacją swojej przyjaciółki. Narzekała, że ​​jest zagubiona w swoim życiu i nie może się odnaleźć. Zanim złożyłem aplikację, po raz kolejny zmieniłem pracę, która po raz kolejny szybko przestała przynosić satysfakcję. K. nigdy nie miała bliskich przyjaciół, co jednak nie było przez nią postrzegane jako niepokojący problem. Rozpoczynając terapię K. zakładała, że ​​proces terapeutyczny pomoże jej uporać się z trudnościami w relacjach ze współpracownikami i podjąć decyzję o zawodzie. Na zewnątrz K. wyglądał na odległego, nieco przestraszonego, jakby czegoś ode mnie oczekiwał. Czasami była bardzo rozmowna i opowiadała wiele szczegółów ze swojego życia. W kontakcie z nią często czułem się niepotrzebny, chociaż przepełniało mnie współczucie, chęć opieki i jakieś niejasne, bolesne uczucie bólu w klatce piersiowej. Wszelkie próby zwrócenia uwagi K. na nasz związek kończyły się niepowodzeniem i wywoływały u niej szczere zdziwienie, a czasem irytację. Czasami odczuwałem rosnącą desperację i wzajemną chęć odrzucenia. Któregoś dnia, w trakcie opowiadania K., poczułem ostrą reakcję bólową na jej historię, o której jej opowiedziałem, a także o mojej gotowości, aby tam być. Wyraz twarzy K. zmienił się i wybuchnęła płaczem, mówiąc, że nigdy nikomu na niej nie zależało, przyzwyczaiła się do odrzucenia, z jakim spotykała się przez całe życie, a ja po prostu nie mogłam być wyjątkiem od tej strasznej reguły. Poprosiłem ją, żeby na jakiś czas nie opuszczała mnie, żeby na mnie spojrzała, niezależnie od tego, jak bardzo było to dla niej bolesne, i spróbowała opowiedzieć mi o tym, co się z nią stanie. Podczas kilku sesji K. opowiedziała mi o całym bólu, z jakim musi się zmagać w życiu, o odrzuceniu i przemocy, do której jest przyzwyczajona, o naruszaniu jej osobistych granic przez innych ludzi, co zauważa dopiero po po pewnym czasie, gdy naruszenie przerodzi się w przemoc. Co jakiś czas K. zatrzymywała się, jakby sprawdzając, czy jeszcze przy niej jestem. Po tym trudne, ale ostatecznieW facylitującym okresie terapii K. miał okazję doświadczyć nowo pojawiających się uczuć złości, złości, przyjemności i radości. Po raz pierwszy zaryzykowała spotkanie z młodym mężczyzną, z którym obecnie rozwijała związek. Zaczęła eksperymentować ze sposobami obrony swoich granic, a jej wrażliwość znacznie wzrosła. Niepewność zawodowa, będąca konsekwencją trudności K. w kontaktach z innymi ludźmi, ustąpiła samoistnie. Kolejna krótka winieta pokazująca, jak ból czasami zbliża się do możliwego procesu doświadczania, choć w rzeczywistości go nie osiąga. Opisane wydarzenie nie ma związku z psychoterapią, przynajmniej w ścisłym tego słowa znaczeniu. Pokazuje „efekt towarzysza podróży”, gdy jedna osoba odkrywa możliwość „wylania swojej duszy” na inną, zupełnie nieznajomą. Do sytuacji doszło w pociągu Moskwa – Machaczkała, którym jechaliśmy z kolegą na konferencję dotyczącą psychoterapii do Astrachania. Naszym towarzyszem podróży okazał się L., rodowity mieszkaniec Dagestanu, z zawodu lekarz. Mówiąc o zwyczajach kaukaskich dał się poznać jako osoba silna, odważna, niewrażliwa na przeciwności losu, trudności i kryzysy. Według niego prawdziwi mężczyźni nie płaczą. Poczułam w kontakcie, że te słowa nie są pustym frazesem, one naprawdę definiują życie L. Niemniej jednak nadal podjęłam próbę konfrontacji, pytając, co czuje w związku ze zdarzeniami, które wciąż sprawiają mu ból. Na to L. odpowiedział, że prawdziwy mężczyzna może płakać tylko na pogrzebie ojca lub matki. Po tym jego oczy napełniły się łzami i zalał się łzami. Przez kolejne półtorej godziny L. opowiadał o swoim bólu związanym ze śmiercią ojca, najdroższej i najbardziej ukochanej osoby w jego życiu. Ale także o tym, jak bał się go jako dziecko, chowając się pod łóżkiem i powstrzymując swoje uczucia. W tym momencie L. wydawał mi się zupełnie inny, bardziej wrażliwy, bezbronny i ciepły. Czasami ból towarzyszy człowiekowi przez całe życie, będąc poza jego świadomością. Często ludzie wolą doświadczać trudności życiowych lub cierpieć na choroby psychosomatyczne, na które można się skarżyć, niż stawić czoła nieuniknionemu doświadczeniu bólu. W takim przypadku konieczne jest zmniejszenie wrażliwości na granicę kontaktu z otoczeniem, aż do jej całkowitej utraty. Co więcej, siła i głębokość bólu psychicznego są wprost proporcjonalne do nasilenia tej tendencji. Twórczą adaptację w kontakcie z otoczeniem zastępują chroniczne wzorce jego organizacji, funkcjonowanie psychiczne jest skojarzone z poziomem jego świadomości. M., 35-letnia kobieta, członkini grupy terapeutycznej. Atrakcyjna, dobrze wykształcona, towarzyska, kreatywna. W relacjach z członkami grupy, głównie mężczyznami, często zachowywała się ze znaczną dozą agresji, która przeważnie miała charakter pośredni – w postaci ironii, sarkazmu lub pośredniego komunikowania o wadach drugiej osoby, które w istniejących kontekstach były upokarzające. W świetle opisanych wzorców kontaktów budowanie jej relacji z członkami grupy nie było łatwe – wyrażona na początku chęć zbliżenia się do niej wkrótce została zastąpiona równie silną chęcią odrzucenia jej i zaprzestania kontaktu. W tej winiecie opiszę tylko jedną indywidualną sesję z M., która, jak sądzę, pokaże miejsce i rolę bólu psychicznego pochodzenia traumatycznego w organizowaniu kontaktu na zasadzie jego unikania. Na początku sesji M. stwierdziła, że ​​co roku w wigilię Bożego Narodzenia staje się bardzo drażliwa w stosunku do innych. Kiedy zapytałam, co chciałaby od nich otrzymać, a czego nie otrzymuje, odpowiedziała, że ​​chce, żeby ktoś się nią zaopiekował. Choć od razu poinformowała, że ​​wie, jak zorganizować kontakt, aby otrzymać tę opiekę. W tym samym momencie zaczyna opowiadać o swojej zazdrości wobec drugiej uczestniczki, która może otrzymać opiekę już w grupie, a także o irytacji wobec mężczyzny, który czule się nią opiekuje. W pewnym momencie m.wydaje mi się małą dziewczynką lub nastolatką, która naprawdę pragnie miłości, ale unika jej na wszelkie możliwe sposoby. Dzielę się z nią swoimi fantazjami, po czym M. opowiada mi historię o tym, jak matka zostawiła ją w wieku 3 miesięcy pod opieką babci, zabierając ją 2 tysiące kilometrów i odwiedzając ją 2 razy w roku. Trwało to przez 7 lat. Należy zaznaczyć, że przez całą sesję M. wypowiada się całkowicie równym, spokojnym, a nawet nieco kojącym tonem. Czuję się zagubiona z powodu potwornej rozbieżności – słowa M. mówią o silnych uczuciach złości i urazy, a także wstydu i zazdrości, a w kontakcie nie ma nawet śladu ich prawdziwego istnienia. Mówię o tym M., wychodząc z założenia, że ​​jej uczucia są znacznie silniejsze, niż pozwala sobie doświadczyć. Oczy M. w tym momencie stają się bardzo smutne, znów wygląda jak mała dziewczynka, która „bardzo wcześnie stanęła przed koniecznością dorosłości” (według słów samej M.) i straciła dzieciństwo w otchłani bólu . Lub osoba doświadczająca żalu po stracie dzieciństwa. W tym momencie sesji (która odbyła się w przeddzień Nowego Roku) w naszym kontakcie pojawia się metafora „o przedwczesnej utracie wiary w istnienie Świętego Mikołaja”. Oczy M. napełniają się łzami, ja też mam łzy z towarzyszącą mieszaniną bólu i czułości dla M. W odpowiedzi na moje pytanie, czego chciałaby M. teraz w naszym kontakcie, spuszcza wzrok, mówi, że czuje się świetnie wstyd i okazuje chęć przerwania sesji z powodu nieznośnych uczuć. Udaje mi się jeszcze przez jakiś czas utrzymywać kontakt z M. Płacze i być może po raz pierwszy od dłuższego czasu, gdy ją znam, całkiem wyraźnie czuję, że płacze osobiście za mną. Minęło tylko kilka sekund, po których poprosiła o uścisk. M. wyraźnie czuła, że ​​nadal potrzebuje ochrony i opieki kogoś silniejszego od niej. Potrzebuje tego pomimo intensywnego bólu i wstydu, których zmuszona jest doświadczyć w kontakcie. Tak więc w życiu M. powróciło jej dzieciństwo i Święty Mikołaj. Jednak na razie poza granicami tej sesji pozostał jej ból z poczucia bezużyteczności, złość i złość z powodu poczucia opuszczenia, wstyd z poczucia własnej nieistotności i strach przed odrzuceniem. Nadal trzeba ich doświadczyć, chociaż M nie może już ich ignorować. Nieznośny ból psychiczny często znieczula „ja” do granic możliwości. Dlatego traumatycy często są nieczuli na swoje granice, nie zauważając, że są naruszane przez innych ludzi. Obrażanie innych osób, żądania niezgodne z prawem, reakcje odrzucenia, jawne próby wyzysku (zawodowego, seksualnego itp.) itp. pozostać przez nich niezauważonym. Przywracanie wrażliwości w kontakcie z takimi reakcjami i innymi zjawiskami polowymi obarczone jest zalewem bólu, który „znieczulenie graniczne” utrzymuje poza świadomością. Nawet grupa ludzi jako całość może być podatna na rozwój mechanizmu „ból-utrata wrażliwości”. Przykładowo grupa terapeutyczna, w początkowej fazie swojej pracy, podczas jednej z sesji, stanęła przed niezwykłym wydarzeniem ze względu na swoją siłę i nieoczekiwanie – jeden z uczestników, N., spowodował śmierć ojca. Po otrzymaniu tej wiadomości N. był w szoku, grupa była w przerażeniu i rozpaczy. Na kolejnej sesji jeden z uczestników nie pojawił się w grupie, jednak nikt nie zwrócił na to uwagi. N., przeżywając żałobę, również nie mówił o swoich uczuciach. Ignorowanie w ten sposób faktu bólu straty pozwoliło nam jeszcze głębiej zablokować proces przeżywania. Proces terapeutyczny postępował niezwykle powolnie i powoli; w miarę jego postępu coraz więcej nowych uczestników opuszczało grupę, aż została ona zredukowana do minimum. Ale nawet to prawdopodobieństwo zbliżającej się śmierci grupy było poza możliwością jego przeżycia. Dopiero gdy terapeuci grupowi zwrócili uwagę na tę dynamikę, członkowie grupy, po pewnym oporze, mogli ponownie ustanowić proces przeżywania swoich uczuć związanych z wydarzeniami. Po kilku sesjach grupowych.