„Refleksja to zdolność świadomości człowieka do skupienia się na sobie” Nemov, R.S. Psychologia: podręcznik w 3 książkach. Książka 1. Ogólne podstawy psychologii / R.S. Nemov. – M.: VLADOS, 2010. John Locke (1632 - 1704) jako pierwszy nazwał refleksją doświadczenia wewnętrznego. W praktyce samoobserwacji zaleca się: 1. Zdecyduj się na obserwację i uczyń ją integralną częścią swojego życia.2. Obserwując odpowiadaj na pytania „jak obserwować?”, „jak obserwować?”, a nie „co obserwować?” lub „jak to „co” funkcjonuje?”.3. Najskuteczniej jest obserwować sytuacje życiowe, zjawiska, przedmioty, na które nie ma wpływu własna osobowość.4. Należy obserwować wszystko, wszędzie i zawsze (idealnie), zwracać uwagę na: a) wszystko, co dzieje się wokół (obserwować przestrzeń sytuacji życiowych, zjawisk, obiektów); b) na tym, co dzieje się w tobie (emocje, uczucia, doznania, myśli, stany); c) na systemie percepcji (w jaki sposób zdarzenia zewnętrzne odbijają się w świadomości); d) o procesie zapamiętywania potrzeby obserwacji; e) o tym, skąd biorą się myśli i co w sobie pozwala je dostrzec; f) do Twoich obserwacji; g) o reakcji jednostki na jej obserwację.5. Oddziel obserwację od jakiejkolwiek wiedzy wynikającej z własnego doświadczenia.6. Obserwacje prowadź z najwyższą uwagą: wszystkie obserwacje są równie ważne.7. Obserwuj bez oceniania (bez kryteriów, celów, ocen z obserwacji (poprawne/niepoprawne)).8. Stale pamiętaj o konieczności obserwacji tak często, jak to możliwe, w różnych sytuacjach.9. Obserwując należy identyfikować powtarzające się sytuacje i złudzenia.10. Obserwuj bez oczekiwania na sukces, bez planowanych rezultatów. Osobowość (świadomie lub nieświadomie) uprzedza cele i osiąganie sukcesów we wszelkich praktykach, technikach, treningach, ćwiczeniach, medytacjach. Obserwowanie ukrytych przed sobą celów, istoty swoich „sukcesów” i zasad funkcjonowania procesów w jednostce, to krok w stronę obserwacji rzeczy bardziej złożonych. 11. Bądź gotowy zaakceptować wyniki dowolnej obserwacji.12. Obserwuj z pozycji trzeciej/czwartej (obserwuj nie tyle zdarzenie, zjawisko czy obiekt, ale samą przestrzeń, w której ono występuje oraz samego obserwatora (reakcję obserwatora podczas obserwacji tego zdarzenia/zjawiska/obiektu). Podczas ćwiczenia samoobserwacji NIE zaleca się: 1. Wątp, czy powinieneś siebie obserwować, „próbuj” siebie obserwować 2. Podczas obserwacji skup się na pytaniu „co to jest?” i „jak to wzmocnić/rozwinąć?” . Zidentyfikuj to, co zaobserwowano z wiedzą wcześniej zdobytą, co kiedyś usłyszano lub przeczytano (połącz to, co zaobserwowano, z wiedzą werbalno-logiczną). 4. Wyciągaj wnioski z obserwacji w trakcie procesu obserwacji. 5. Podziel obserwacje na ważne i nieistotne. 6. Wyznaczaj cele obserwacji, wyznaczaj kierunek obserwacji, dąż do (szukaj i odnajduj) osiągnięć/wyników/umiejętności (np. wydłużenie czasu obserwacji, zmiana zwykłego trybu życia, zmiana percepcji itp.), zawężając w ten sposób krąg obserwacji obserwacja 7. Zacznij obserwować nie od siebie, ale od innych, zakrywając w ten sposób innych sobą (jego nieprzejrzystość: psychiczne traumy, kompleksy, mechanizmy obronne).8. Skoncentruj się na „niezwykłych” doznaniach, emocjach, spostrzeżeniach, które powstają w procesie obserwacji i zachwycają serce.9. Rozwijaj „niezwykłe” doznania, emocje, spostrzeżenia, używając wyobraźni.10. Popraw to, co zostanie znalezione podczas obserwacji.11. Ogranicz obserwację do trzeciej pozycji.