Pojęcie obrony psychologicznej nabrało istotnego znaczenia we wszystkich dziedzinach psychologii i psychoterapii. W chorobach o biologicznych mechanizmach rozwoju zawsze rozpatrywano chorobę jako skutek działania czynników szkodliwych i mechanizmów „fizjologicznej obrony”, mających na celu przywrócenie zaburzonej homeostazy organizmu. Podobnie można ocenić mechanizmy obrony psychicznej. Zapalenie i ból z jednej strony są adaptacyjnymi reakcjami fizjologicznymi, z drugiej strony, wliczając się w patogenezę choroby, odgrywają także rolę szkodliwą. Psychologiczne mechanizmy obronne mają również charakter adaptacyjny i chronią ludzką świadomość przed bolesnymi uczuciami i wspomnieniami. Jednak w trakcie prowadzenia pracy psychoterapeutycznej powstają pewne przeszkody, opór w przetwarzaniu traumatycznej treści przeżyć. Idea obrony psychologicznej zrodziła się początkowo w ramach psychoanalizy. Koncepcję obron psychologicznych w formie klasycznego podejścia psychoanalitycznego przedstawił A. Freud w książce „Ego i mechanizmy obronne” (1936). Zgodnie ze strukturą osobowości opracowaną przez S. Freuda, obrona psychologiczna jest uważana za nieświadome, nabywane w procesie rozwoju osobowości, sposoby osiągania kompromisu pomiędzy wewnętrznymi przeciwstawnymi siłami człowieka a rzeczywistością zewnętrzną. Psychologiczne mechanizmy obronne mają na celu redukcję lęku wywołanego konfliktem intrapsychicznym (konflikt pomiędzy dwoma składnikami psychiki tej samej osoby, w przeciwieństwie do konfliktu pomiędzy jednostkami) i reprezentują specyficzne, nieświadome procesy, poprzez które człowiek stara się zachować integratywność (integralność ludzka psychika) i zdolność adaptacji. W oparciu o współczesne idee psychologiczne mechanizmy obronne definiuje się jako przewartościowania ochronne, charakteryzujące się zmianą znaczenia czynników zagrożenia emocjonalnego, własnych cech i wartości. Podstawą działań ochronnych, których celem jest zmniejszenie lęku (dyskomfortu psychicznego) lub zwiększenie poczucia własnej wartości, jest ochrona psychiki człowieka poprzez zaburzanie procesu selekcji i przetwarzania informacji. Dzięki temu zachowana jest zgodność pomiędzy wyobrażeniami pacjenta o otaczającym go świecie, o nim samym i napływających informacjach. Dotyczy to przede wszystkim ochronnej restrukturyzacji zachodzącej w układach wzajemnie powiązanych postaw i relacji psychologicznych, sprzyjającej, choć przejściowej, określonemu efektowi terapeutycznemu i zapobiegającej dalszemu rozwojowi zaburzeń psychicznych i fizjologicznych. Przez ochronę psychologiczną rozumie się system reakcji adaptacyjnych jednostki, mający na celu ochronną zmianę znaczenia nieprzystosowawczych elementów relacji, w celu osłabienia ich psychotraumatycznego wpływu na osobę. Negatywne uczucia, takie jak niepokój, strach, złość, wstyd itp., sama choroba jako stres emocjonalny, powodują, że procesy adaptacyjne u jednostki powodują ponowną ocenę znaczenia sytuacji, relacji i obrazu siebie w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego i utrzymania odpowiedni poziom samooceny. Proces ten zachodzi z reguły w ramach nieświadomej aktywności umysłowej za pomocą szeregu psychologicznych mechanizmów obronnych, z których niektóre działają na poziomie percepcji, inne na poziomie transformacji informacji. Stabilność, częste stosowanie, sztywność, ścisły związek z dezadaptacyjnymi stereotypami myślenia, doświadczeń i zachowań, włączenie w system sił przeciwdziałających celom leczenia czynią takie mechanizmy obronne patologicznymi. Ich wspólną cechą jest niechęć jednostki do podejmowania działań mających na celu produktywne rozwiązanie sytuacji lub problemu, który spowodował dla jednostki negatywne, bolesne doświadczenia. Najczęstsze i najważniejsze psychologiczne mechanizmy obronne można przedstawić w postaci kilku grup. Pierwsza grupa składa się zmechanizmy obronne, które łączy brak przetworzenia treści tego, co jest wypierane, tłumione, blokowane lub zaprzeczane, tj. aktywnie zapobiegając przedostawaniu się do sfery świadomości lub eliminowaniu z niej bolesnych, sprzecznych uczuć i wspomnień, niedopuszczalnych pragnień i myśli. Są to nieskuteczne metody obrony, niemniej jednak korzystając z ich pomocy, człowiek może łatwo zapomnieć o pewnych rzeczach, szczególnie tych, które obniżają poczucie własnej wartości jako jednostki. Druga grupa psychologicznych mechanizmów obronnych wiąże się z transformacją lub zniekształcenie treści myśli, uczuć, zachowań człowieka Mechanizm racjonalizacji objawia się pseudowyjaśnianiem własnych, nieakceptowalnych pragnień, przekonań, działań, interpretacją na swój sposób różnych cech osobistych (agresja jako aktywność, obojętność). jak niezależność, skąpstwo jak oszczędność itp.) w celu samousprawiedliwienia. W przypadku mechanizmów obronnych, takich jak intelektualizacja, kontrola nad emocjami i impulsami wchodzi w grę poprzez dominację refleksji, rozumowania na ich temat zamiast bezpośredniego doświadczenia to oddzielenie emocji od określonej treści mentalnej, w wyniku czego idea lub emocje zostają wyparte lub emocja zostaje powiązana z inną, mniej znaczącą ideą, a tym samym osiąga się redukcję stresu emocjonalnego. Mechanizm ochronny zastępujący niedopuszczalne osobiste cechy, impulsy i emocje z przeciwstawnymi. Na przykład osoba z tłumioną wrogością wobec innych nieświadomie akceptuje postawę i zachowanie osoby posłusznej i uległej. Mechanizm wypierania objawia się tym, że rzeczywisty obiekt, ku któremu można kierować negatywne uczucia, zostaje zastąpiony bezpieczniejszym. Na przykład stłumiona agresja danej osoby wobec autorytetu przenosi się na inne osoby od niej zależne (dzieci, żony, rodzice itp.). W przypadku mechanizmu obronnego projekcji osoba przypisuje własne, nierozpoznane myśli , uczuć i motywów wobec innych ludzi Trzecia grupa metod obrony psychologicznej to mechanizmy rozładowywania negatywnego stresu emocjonalnego. W działaniu realizowany jest mechanizm ochronny, w którym następuje rozładowanie afektywne poprzez aktywację zachowań ekspresyjnych. Mechanizm ten może stanowić podstawę rozwoju psychicznego uzależnienia od alkoholu, narkotyków i leków, a także prób samobójczych i agresji. Do czwartej grupy zaliczają się psychologiczne mechanizmy obronne typu manipulacyjnego. Z ochronnym mechanizmem regresji mamy do czynienia powrót do wcześniejszych, infantylnych reakcji osobistych, objawiających się przejawami bezradności, zależności i dziecinnych zachowań, aby zmniejszyć lęk i uniknąć wymagań rzeczywistości, wykorzystując mechanizm fantazjowania, upiększania siebie i swojego życia, poczucia własnej wartości i własnej wartości. Zwiększa się kontrola nad otoczeniem. Powszechny jest ochronny mechanizm wycofywania się z choroby, podczas którego osoba odmawia odpowiedzialności i samodzielnego rozwiązywania problemów, usprawiedliwia swoją nieadekwatność w chorobie, szuka opieki i uznania, wcielając się w rolę pacjenta. Listę mechanizmów obronnych można kontynuować. W artykule zaprezentowano te bardziej powszechne, że mechanizmy obronne w pewnym stopniu przyczyniają się do stabilizacji osobowości pacjenta, prowadzą jednak do nieadaptacyjnej sztywności jego zachowania i ograniczają możliwości otwierania i rozwiązywania konfliktów intrapersonalnych. Mechanizmy te odkrywa się, badając strategię zachowania danej osoby w związku z chorobą, w trudnych sytuacjach życiowych. Cechy obrony psychologicznej pojawiają się w okresie intensywnej pracy psychoterapeutycznej podczas omawiania istotnych problemów człowieka, analizowania samooceny, wyjaśniania niejasno wyrażonych emocji, porównywania sprzecznych wypowiedzi i zachowań. Mechanizmy obronne są jednym ze źródeł oporu, który odzwierciedla obecność sprzeczności motywacja do leczenia: z jednej strony».