Od autora: Artykuł ukazał się w numerze Postnieklasycznej psychologii praktycznej: regionalnej doświadczenie: monografia zbiorowa / pod red. M.S. Yanitsky, Yu.V. Pelecha. - Tarnopol: Księga Navchalna – Bogdan, 2011.-366 s. Wsparcie psychologiczne, medyczne i pedagogiczne dla małego dziecka i jego rodziny w okresie adaptacji do przedszkolnej placówki oświatowej Ruzanova M.V. Przystępując do przedszkolnej placówki oświatowej, wszystkie dzieci przechodzą okres adaptacyjny – od łac. „Adaptacja” to złożony proces adaptacji organizmu, który zachodzi na różnych poziomach: fizjologicznym, społecznym, psychologicznym. Adaptacja dziecka w placówce przedszkolnej jest pierwszym doświadczeniem zapoznania się dziecka ze społeczeństwem. W tym okresie nie tylko dziecko, ale także rodzice doświadczają stresujących przeżyć związanych z oczekiwaną oceną dziecka w wyniku wychowania w rodzinie, a przeżycie to można zapisać jako przeżycie wstydu lub dumy. Jeśli rodzice nie poradzą sobie ze swoim poczuciem wstydu, wówczas dziecko nie będzie w stanie przetrwać pierwotnego doświadczenia społecznego bez traumy. Jeśli rodzice zapewnią stabilne wsparcie emocjonalne, wówczas u dziecka rozwija się akceptacja siebie takiego, jakim jest i pojawia się poczucie dumy. Tym samym pojawia się możliwość obecności i wsparcia matki lub ojca dziecka w okresie adaptacji do placówki przedszkolnej szczególnie ważne. Równie ważne jest zorganizowanie w tym okresie wsparcia psychologicznego dla rodziny, aby stworzyć warunki do pomyślnego zakończenia procesu adaptacji. Kiedy dziecko trafia do placówki przedszkolnej, zdobyte w rodzinie doświadczenie społeczne może stać się podstawą jego sukcesów osobistych rozwój. Jak zapewnić ciągłość rodzinnego modelu socjalizacji i socjalizacji w placówce przedszkolnej? Rozwiązujemy ten problem realizując projekt zorganizowania grupy, w której dzieci będą przebywać razem z mamą w okresie przyjęcia do placówki wychowania przedszkolnego (zwanej dalej placówką wychowania przedszkolnego), funkcjonującej w oparciu o przesłanki psychologiczne, lekarskie i wsparcie pedagogiczne w zakresie adaptacji społecznej małego dziecka i jego rodziny W naszej przedszkolnej placówce wychowawczej wsparcie psychologiczno-medyczno-pedagogiczne dziecka w warunkach grupy adaptacyjnej współżycia dziecka z matką opiera się na koncepcji. dynamicznego systemu orientacji wartości jednostki (M.S. Yanitsky). Zdaniem autora system orientacji wartościowych, będący jednym z najważniejszych elementów struktury osobowości, pełni jednocześnie funkcje regulujące zachowanie i wyznaczające jego cel, łącząc w ujęciu autorskim osobowość i otoczenie społeczne modelu rozwoju systemu orientacji wartości jednostki wyróżnia się trzy główne procesy: adaptacja, socjalizacja i indywidualizacja zachodzące jednocześnie. Adaptacja polega na eliminacji lęku i utrzymaniu równowagi w układzie „osoba-otoczenie”. Socjalizacja odzwierciedla wewnętrzną akceptację wartości znaczących innych osób. Indywidualizacja ma na celu rozwój własnego autonomicznego systemu wartości. Każdy z kolei obejmuje trzy poziomy utworzone przez te procesy: wartości „ochronne”, „zapożyczone” i „autonomiczne”. Kohn identyfikuje kilka autonomicznych psychologicznych mechanizmów socjalizacji w rodzinie: wzmocnienie – wyrobienie nawyku przestrzegania norm poprzez zachętę lub karę; identyfikacja – identyfikowana przez niego poprzez naśladownictwo; zrozumienie związane z kształtowaniem samoświadomości. Kiedy dziecko przebywa wraz z matką w placówce wychowania przedszkolnego w okresie adaptacyjnym, utożsamia się je z dzieckiemdoświadczenie socjalizacji matki, wykorzystuje jej zasoby W związku z tym dla pomyślnej socjalizacji małego dziecka w placówce przedszkolnej konieczne jest stworzenie warunków do eliminacji lęku, budowania zaufania i szacunku do pracowników przedszkola, akceptacji nowych wartości i grupy. norm, a także organizowania środowiska do wyrażania siebie i odkrywania osobowości ucznia W praktyce wychowania przedszkolnego spotykane są dwa podejścia do socjalizacji małych dzieci. Pierwsza ma miejsce wtedy, gdy dziecko przychodzi do przedszkola i zostaje bez mamy. Znajdując się w nowej sytuacji społecznej, dziecko włącza wszystkie możliwe mechanizmy obronne, co po pewnym czasie prowadzi do uszczuplenia funkcji rezomotorycznej organizmu i zachorowalności. Na poziomie psychologicznym dziecko może przeżyć sytuację rozłąki z matką jako zdradę osoby, do której zrodziło się bezwarunkowe zaufanie. Dzieci, które mają złamane lub nieukształtowane podstawowe zaufanie do matki, są w ten sposób skuteczniej socjalizowane. Drugie podejście polega na tym, że dziecko przez jakiś czas przebywa w grupie z mamą, podczas gdy w procesie adaptacji odczuwa mniejszy niepokój, opanowuje przestrzeń. w grupie, ale w relacji „osoba – środowisko” kształtuje się uważna, nieaktywna pozycja w komunikacji społecznej. Nowe środowisko społeczne nie nabiera znaczenia, co utrudnia socjalizację. W rezultacie dziecko samotnie w grupie poświęca mniej energii na opanowanie przestrzeni, ale pozostaje w nim doświadczenie uważnej postawy wobec otoczenia społecznego, które również utrudnia udaną socjalizację. Bazując na praktycznych doświadczeniach w organizowaniu grup adaptacyjnych, ustaliliśmy na podejściu III – grupa dzieci przebywających razem, trafiających do placówek wychowania przedszkolnego i ich matek, funkcjonująca w oparciu o wsparcie psychologiczne, medyczne i pedagogiczne rodziny przez specjalistów. Podejście to różni się od poprzednich tym, że po jego wdrożeniu możliwe jest wspólne doświadczenie socjalizacji w nowym środowisku dla dzieci, które mają równą pozycję pod względem bezpieczeństwa psychicznego. Matki opanowując nowe środowisko społeczne swojego dziecka, demonstrują swoje mechanizmy adaptacyjne, które dziecko może wykorzystać i uwzględnić w pracy z nim nauczyciele. Zaufanie do pracowników przedszkola, kształtowane w rodzicach na podstawie realnych doświadczeń komunikacyjnych, staje się podstawą budowania zaufania i zwiększania znaczenia nowego otoczenia społecznego dziecka. Mechanizm pracy grupy adaptacyjnej został zaprojektowany w oparciu o wykorzystanie modelu rozwoju systemu orientacji wartości jednostki, z uwzględnieniem trzech głównych procesów: adaptacji, socjalizacji i indywidualizacji, z uwzględnieniem potrzeb bezpieczeństwa , zwiększenie znaczenia środowiska społecznego, autoekspresja Przy wejściu dzieci do grupy adaptacyjnej przeprowadzane są badania diagnostyczne, mające na celu zwiększenie efektywności pracy rozwojowej, z uwzględnieniem indywidualnych cech psychofizjologicznych dziecka, jego wieku. styl interakcji interpersonalnych w rodzinie a orientacja rodziców na wartości. Badanie diagnostyczne przeprowadza neurolog, psycholog i logopeda. Na podstawie wyników badania prowadzone są konsultacje indywidualne i grupowe dla rodziców. Aby zapisać się do grupy adaptacyjnej, rodzice składają wniosek, przedstawiają zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia przedszkolaka i zawierają umowę pomiędzy rodzicami a przedszkolem. Czas pracy z podgrupą rodziców i dzieci wynosi 8-10 spotkań. Liczba uczestników – 10-15 par (rodzic – dziecko). Środowisko rozwojowe grupy tworzone jest zgodnie z charakterystyką i możliwościami dzieci, treść zajęć planowana i realizowana jest przez zespół specjalistów w oparciu o potrzeby grupy. W sali zabaw, której przestrzeń zorganizowana jest z myślą o wszechstronnym rozwoju intelektualnym, sensorycznym, emocjonalnym i fizycznym, przebywa grupa dzieci z mamą lub innymi rodzicami. W sali do swobodnej zabawy obecni są nauczyciele i psychologowie, podczas których dziecko bawi się, komunikuje z innymi dziećmi i rodzicami orazprzeprowadzać ukierunkowaną obserwację procesu interakcji międzyludzkich, której wyniki uwzględniane są w indywidualnych konsultacjach w celu doskonalenia kompetencji psychologicznych i pedagogicznych rodziców. Dzieci opanowują przestrzeń grupową i proste zasady interakcji, nawiązują emocjonalnie pozytywny kontakt z „ nowy” dorosły (nauczyciel), rozwija umiejętności i umiejętności związane z grami itp. Stwarza się warunki, w których dzieci nabywają umiejętności niezbędne do udanej socjalizacji: zabawę „obok i razem” z dorosłymi i rówieśnikami, komunikację, przestrzeganie prostych zasad itp. warunki funkcjonowania grupy mieszkającej razem w przedszkolnej placówce oświatowej, rodzice mają możliwość porozumiewania się ze sobą, otrzymywania niezbędnych informacji na temat cech rozwoju, wychowywania dzieci, biorąc pod uwagę zidentyfikowane naruszenia, wzmacniania własnych pozycje rodziców itp. W grupie rozwijają się różne sytuacje społeczne: dziecko nie chce dzielić się zabawką, złości się na inną, jest kapryśne itp. Rodzice uczą się najbardziej optymalnych sposobów rozwiązywania sprzeczności danych, wymieniają się własnymi doświadczeniami pedagogicznymi. Przyjazna i wspierająca atmosfera w grupie pozwala rodzicom lepiej zrozumieć swoje dziecko, poczuć się pewniej i zwiększyć kompetencje rodzicielskie. Tryb działania grupy colivingowej polega na pracy w kręgu (na początku i na końcu godzin pracy). grupy adaptacyjnej), kiedy rodzice, dzieci, nauczyciele i specjaliści zbierają się w kręgu i wymieniają swój aktualny stan emocjonalny, w swobodnej formie rozmawiają o cechach swojego dziecka i oczekiwaniach wobec placówki przedszkolnej. Koło stwarza warunki do ogólnego zwrócenia uwagi na trudności pojawiające się w adaptacji do przedszkolnych placówek oświatowych, w komunikacji między dziećmi, rodzicami itp. Specjaliści prowadzą zajęcia z rodzicami z głównych zagadnień pedagogiki rodziny i psychologii: zabaw z dzieckiem, rozwoju i zdrowie dzieci, problemy w relacjach dzieci i rodziców, specyfika wychowania dzieci różnej płci itp. Rodzice mogą uzyskać porady specjalistów pracujących z małymi dziećmi: psychologa, logopedy, psychoneurologa, nauczyciela wychowania fizycznego, dyrektora muzycznego, przełożonej pielęgniarki. Nauczyciele prowadzą z dziećmi i rodzicami wspólne zajęcia rozwojowe: muzyczne, wychowania fizycznego, zajęcia plastyczne i rozwój mowy. Tym samym stwarza się warunki pomyślnej adaptacji dziecka w placówce przedszkolnej: - wspólne eksplorowanie przestrzeni grupowej z mamą zaspokaja potrzebę bezpieczeństwa dziecka; - wspólne zabawy z mamą, dorosłymi i rówieśnikami, komunikacja, przestrzeganie prostych zasad zaspokaja potrzebę uznania, - beztraumatyczna separacja od matki, płynne wejście w społeczeństwo zaspokaja potrzebę niezależności, samorozwoju i samorealizacji. Dla rodziców: - uzyskanie niezbędnych informacji o placówkach wychowania przedszkolnego, kadrze, tradycjach, cechach rozwoju i wychowania dzieci, z uwzględnieniem zaburzeń mowy, zaspokaja potrzebę bezpieczeństwa; kompetencje pedagogiczne rodziców oraz kształtuje bliskość emocjonalną i zaufanie do nauczycieli, - komunikacja z nauczycielami i rodzicami, udział w zajęciach, konsultacjach zaspokaja potrzebę wykazania się skuteczną postawą rodzicielską. Dla nauczycieli: - zespołowy sposób pracy, refleksyjna komunikacja z rodzicami nauczyciele „w kręgu” zaspokajają potrzebę bezpieczeństwa, zapobiegają syndromowi wypalenia zawodowego; - wymiana informacji, uczuć, doświadczeń z rodzicami, tworzenie zespołu rodziców gotowych do współpracy zaspokaja potrzebę uznania i szacunku - maksymalne wykorzystanie zasobów: wysokie; Profesjonalizm nauczycieli, aktywna pozycja rodzicielska, zaufanie i spontaniczna komunikacja zaspokajają potrzebę samorealizacji i dumy z zawodu na koniec każdego dnia [email protected] ReferencjeKon, I.S. Socjologia osobowości. [Tekst] / I.S. Kon. - M.: Politizdat, 1967. – 383 s. Yanitsky, M.S. Orientacje wartości jednostki jako układu dynamicznego. [Tekst] / M.S. Janicki. – Kemerowo: Kuzbassvuzizdat, 2000. – 204 s..